Jak przetrwać najtrudniejsze miesiące roku? Jak pomóc sobie wrócić do równowagi?
Piszę ten tekst w środku lipca, z myślą o wakacjach – ale tak naprawdę trudny może być i wrzesień i grudzień i dowolny moment, kiedy jesteśmy przytłoczeni obowiązkami i emocjami oraz przeciążeni sensorycznie… albo wszystko to na raz.
Wakacje to wyjątkowy moment w ciągu roku. Z jednej strony ciepła pogoda, upały, a w tym roku także gwałtowne ulewy, z drugiej brak szkoły i związanej z nią rutyny, a za to wyjazdy bliższe i dalsze, a także wycieczki w nowe miejsca, a w nich turystyczny tłum – to wszystko sprawia, że dorośli i dzieci latem często walczą o przetrwanie…. usiłując jakoś wytrwać do wieczora…
Kiedy zbliża się koniec roku szkolnego, wielu rodziców z niecierpliwością wyczekuje wakacji. Czasu na odpoczynek, wyjazdy, rodzinne aktywności i oderwanie się od codziennej rutyny. Ale dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami ten okres często oznacza coś zupełnie przeciwnego – wzrost stresu, większą odpowiedzialność, samotność i ogromne wyzwania organizacyjne.
Tak wakacjach rodziców OzN pisze Fundacja Jesteśmy Ważni polecam tekst: Wakacje – często najtrudniejszy czas w roku dla rodziców OzN
Zmysły osób w spektrum autyzmu często funkcjonują inaczej niż osób neurotypowych. Mocniej lub słabiej odbierają docierające bodźce, a co za tym idzie szybciej się przeciążają. Układ nerwowy może być zalany odbieranymi sygnałami z otoczenia …
Wiadomo spektrum autyzmu to nie tylko sensoryka, ale sensoryka w spektrum jest szczególnie ważna, ponieważ jak pisze Joanna Jakś: “Dla osób neuroróżnorodnych – w spektrum autyzmu, z ADHD, AuDHD – bezpieczeństwo sensoryczne jest tak samo ważne, jak powietrze czy jedzenie”
Emocje bywają także trudne dla osób neuroróżnorodnych. uczucia i myśli mogą być silniej odczuwane inaczej przetwarzane.
A kiedy połączy się brak komfortu sensorycznego z trudnymi emocjami, zmianą rutyny oraz niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi (upał, ulewa, wiatr, ostre słońce) katastrofa gotowa… to właśnie może stać się podczas wakacji, ale także podczas Świąt, wycieczek czy wizyt lekarskich lub odwiedzin u znajomych…
Bezpieczeństwo sensoryczne – co to takiego?
Bezpieczeństwo sensoryczne to stan, w którym nie jesteśmy przeciążeni sensorycznie i możemy normalnie funkcjonować. Nie wchodzimy w stan zamrożenia ani walki i ucieczki, ale możemy być w kontakcie z innymi, odpoczywać uczyć się i bawić, czyli korzystać z naszego pełnego potencjału.
Być może pierwszy raz słyszysz o czymś takim … z pomocą przychodzi bezpłatny e-book przygotowany przez Joannę Jakś z zespołu Autyzm ale właśnie na ten temat!
Joanna Jakś – pedgagożka, socjoterapeutka, psychoterapeutka w procesie kształcenia, konsultantka Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej, współautorka książki Spektrum autyzmu i Stosowana Analiza Potrzeb, współzałożycielka projektu Autyzm ale oraz założycielka profilu Autystycznekartki, od lat wspiera osoby neuroróżnorodne.
Bezpłatny mini e-book to zbiór 7 ćwiczeń, które aktywują naturalne strategie organizmu przez oddziaływanie na zmysły: poprzez zapach, smak, układ przedsionkowy i prioprocepcję, pomagając przywrócić równowagę. Krótkie i łatwe ćwiczenia do zastosowania od razu na już. Warto je jednak przetestować “na spokojnie” by wiedzieć która najlepiej sprawdzi się w chwili przeciążenia.
Techniki gruntujące
Techniki gruntujące zwane też uziemiającymi, są to ćwiczenia stosowane wtedy, gdy przytłaczają nas emocje lub myśli. Techniki pomagają wrócić do równowagi. To proste sposoby, by powrócić uwagą do chwili obecnej, do ciała i otoczenia, do poczucia bezpieczeństwa w “tu i teraz”. Niektóre z nich są znane także w praktyce uważności czyli mindfulness – osadzają nas w rzeczywistości.
Istnieją różne rodzaje technik osadzających odwołujące się do różnych zmysłów:
- Gruntowanie mentalne
- Gruntowanie przez ciało i ruch
- Gruntowanie uspokajające i wzmacniające poczucie bezpieczeństwa
Więcej na ten temat wraz ze szczegółową listą technik znajdziecie na stronie projektu Autyzm ale.
Uważność czyli mindfulness
Uważność, czyli mindfulness, to umiejętność świadomego skupienia uwagi na bieżącej chwili, bez oceniania i analizowania. To stan, w którym w pełni doświadczamy tego, co się dzieje, w ciele, umyśle i otoczeniu, bez uciekania w przeszłość czy przyszłość – powrót do tu i teraz.
Uważność można rozwijać poprzez praktyki medytacyjne, takie jak skanowanie ciała, medytacja oddechu, czy uważne chodzenie. Celem jest nauczenie się zauważania myśli i emocji, ale bez utożsamiania się z nimi i bez ich oceniania.
Czy będąc w spektrum autyzmu można praktykować mindfulness? – więcej o moich doświadczeniach z uważnością piszę tutaj- Mindfulness – moje doświadczenie
Koła ratunkowe wg SAP
W metodzie SAP (Stosowana Analiza Potrzeb) stworzonej przez Fundację Prodeste (więcej o SAP tutaj) istnieje pojęcie koła ratunkowego – czyli przedmiotu lub czynności które pomaga wrócić do równowagi i obniżyć napięcie. Koło ratunkowe ma pomóc poradzić sobie z trudną sytuacją, wyzwaniem. Nie służy do “uspokajania” dziecka.
“Koło ratunkowe służy do szybkiego poprawienia dziecku nastroju, nie rozwiązuje problemu. Stosujemy je, aby człowiekowi było łatwiej znieść trudną, nieprzyjemną i stresującą sytuację – ale nie uniknąć jej.” czytamy na profilu FB Fundacji Prodeste
Co może być kołem ratunkowym? 10 przykładowych kół ratunkowych przydatnych w Boże Narodzenie znajdziecie tutaj – 10 kół ratunkowych na Boże Narodzenie
Oczywiście koło ratunkowe należy dostosować indywidualnie do preferencji i możliwości danej osoby oraz sytuacji.
Self -reg
Self-Reg (self regulation) to metoda całościowego zarządzania stresem i negatywnymi emocjami, która ma nauczyć nas i dziecko radzenia sobie z trudnościami. Self-Reg opiera się na samoregulacji (w przypadku dzieci regulacja ta jest wspomagana przez dorosłego), czyli na powrocie do optymalnego stanu pobudzenia. Jej twórcą jest Stuart Shanker autor książki Self-reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości. Dopiero poznaję tę metodę, książka kurzy się na kupce wstydu, więc odsyłam do źródła 🙂
Podsumowanie
Może zauważyliście czytając, że wszystkie te techniki to tak naprawdę różne nazwy na jedną najważniejszą sprawę – poznanie siebie (samoświadomość) tego co nas (nasze dziecko) przeciąża i poznanie własnych sposobów na powrót do równowagi w sytuacji przeciążenia czy to sensorycznego czy emocjonalnego.
Każdy z nas jest inny – mamy różną wrażliwość na emocje i sygnały z otoczenia, różny temperament, zainteresowania, a także różne neurotypy …
Najważniejsze jest to żeby znać siebie – słabe i mocne punkty, ograniczenia i super moce. W obrębie podanych metod i przykładów każdy musi wybrać coś dla siebie, bo jesteśmy różni i nie wszystko działa tak samo dla wszystkich, szczególnie w obszarze zmysłów i emocji …
Nie jest istotne jak to nazwiemy czy mindfulness, czy self reg, czy uziemienie, ugruntowanie, dbanie o dobrostan, czy o bezpieczeństwo sensoryczne – ważne, żeby wiedzieć jak powrócić do równowagi oraz co nam służy, a co jest stresorem.
Warto pamiętać, że osoby neuroróżnorodne mają bardziej wrażliwy układ nerwowy oraz inaczej odbierają wrażenia zmysłowe – mogą więc potrzebować więcej i częściej korzystać z różnych technik pomagających wrócić do równowagi. Szczególnie w trudnym czasie.
Sprawdź także:
- Jak dbać o siebie? Dobrostan rodzica dziecka w spektrum autyzmu
- Rodzicielstwo w spektrum i jego składowe
- Co można zrobić dla siebie w 10 minut?