Spellersi – metody i materiały

Kim są spellersi?

To niewerbalne osoby w spektrum autyzmu, które porozumiewają się na piśmie. Spelling to po angielsku pisownia, literowanie. Speller to osoba, która literuje. W praktyce może ona zapisywać słowa na tablecie, klawiaturze, ale może też pokazywać je na tabliczce z alfabetem.

Nazwa Spellersi pochodzi od amerykańskiego filmu „Spellers” dokumentu o historii piszących osób w spektrum autyzmu – film i metodę szczegółowo opisuję tu: Spellersi – to trzeba zobaczyć.

Na blogu jest już cała kolekcja wpisów na temat spellersów:

W październiku 2025, który jest świętem AAC powstał także profil na FB Polscy Spellersi. Na profilu są zamieszczane wypowiedzi i sylwetki osób piszących w spektrum. Jednak wielu rodziców dopytuje: Od czego zacząć? Jaka to metoda? Gdzie szukać materiałów?

Odpowiedzi na te in inne pytania postaramy się udzielić na spotkaniu na żywo już 27.10.25 – szczegóły poniżej.

Autyzm po ludzku zaprasza: Polscy Spellersi

Metoda Rapid Prompting Method RPM

Rapid Prompting Method (metoda szybkiego podpowiadania) została opracowana przez Somę Mukhopadhyay (czyt. [mukpadjaj]) w latach 90. z myślą o jej autystycznym synu Tito.
Podstawowa idea to stymulowanie uwagi i komunikacji poprzez:

  • szybkie prezentowanie bodźców (np. słów, liter, pytań, kart z odpowiedziami),
  • kierowanie uwagi osoby na zadanie (często poprzez rytmiczne lub werbalne zachęty),
  • umożliwianie odpowiedzi poprzez wskazywanie liter, pisanie lub użycie tablicy z alfabetem.

Założenie metody: osoba niemówiąca ma bogate życie intelektualne, tylko potrzebuje sposobu na „wydobycie” myśli mimo trudności motorycznych lub sensorycznych.

książki

Understanding Autism through Rapid Prompting Method

Soma Mukhopadhyay

amazon

W Stowarzyszeniu Unlock trwają prace nad przetłumaczeniem tej książki na język polski.

więcej informacji – https://www.halo-soma.org

Metoda Spelling to Communicate S2C

Metoda Spelling to Communicate została opracowana przez Carol Gray i Austina Jonesa. Głównym jej celem jest umożliwienie osobom niemówiącym w spektrum autyzmu wyrażania myśli poprzez literowanie. Polega na stopniowym wprowadzaniu literowania, ze wspomaganiem przez partnera a następnie przejście do samodzielnego literowania/pisania w miarę postępów.

Organizacje

International Association for Spelling as Communication (I-ASC) – organizacja non-profit promująca komunikację poprzez literowanie i wspierająca rozwój metody S2C

Książki

Book of British-Themed S2C Lessons:

FOR NONSPEAKERS WHO SPELL OR TYPE TO COMMUNICATE, THEIR CRPS, PRACTITIONERS AND PARENTS

Helen Adderley, Elizabeth Vosseller

amazon

Spellers Method

Spellers Method to rozwinięcie Spelling to Comunicate. Metoda została stworzona przez Elizabeth Vosseller – amerykańską terapeutkę i edukatorkę z wieloletnim doświadczeniem w pracy z osobami niemówiącymi.

Metoda Spellers ma te same cele co Spelling to Comunicate – umożliwienie porozumienia i komunikacji. Stosuje również podobne sposoby pracy, ale uzupełnia i rozwija je. Aby możliwe było uzyskanie pełnej niezależności duży nacisk kładzie się na indywidualizację, trening motoryki i monitorowanie niezależności na każdym etapie.

W praktyce tę metodę można zaobserwować na filmie Spellers.

Organizacje

  • Spellers.com – oficjalna strona programu Spellers Method
  • Spellers Center – sieć ośrodków szkolących i prowadzących sesje w USA (np. Tampa, San Diego).
  • Spellers Freedom Foundation – fundacja oferująca wsparcie i stypendia dla spellersów

Książki

The Spellers Guidebook
Practical Advice for Parents and Students

Dawnmarie Gaivin, Dana Johnson

amazon

więcej informacji o metodzie:

Facilitated Communication FC – ułatwiona komunikacja

Metoda opiera się na podobnych założeniach i filozofii co poprzednie, jednak kontakt fizyczny jest w niej największy. Facylitator trzyma rękę, nadgarstek lub ramię. Z tego powodu jest obaczona największym ryzykiem wpływu na wypowiedź osoby piszącej.

Samodzielność w pisaniu

We wszystkich opisanych metodach zakłada się, że osoba niemówiąca rozumie język i ma myśli, które chce przekazać, nawet jeśli nie może tego zrobić werbalnie. Przyjmuje się założenie Presumption of competence – domniemanie kompetnecji.

Kluczem do uznania wiarygodności tych metod jest osiągnięcie samodzielności i niezależności w komunikacji przez piszących.

W metodach pisania ze wspomaganiem zwykle zaczyna się od:

  • fizycznego wsparcia lub stabilizacji ruchu — np. partner komunikacyjny trzyma tablicę, pomaga ustawić rękę, lub stoi blisko, by kierować uwagą,
  • następnie przechodzi się do wskazywania liter na tablicy przy mniejszym wsparciu,
  • z czasem celem jest pełna niezależność, czyli samodzielne pisanie lub literowanie bez dotykania, podtrzymywania, czy fizycznego kontaktu.

Większość osób piszących dochodzi do pełniej samodzielności i niezależności w pisaniu. Jednak u części osób wsparcie jest potrzebne do utrzymania skupienia, rytmu lub kontroli ruchu.

Dlaczego potrzebne jest wsparcie?

Zwolennicy tych metod podkreślają, że osoby niemówiące często mają problemy z planowaniem i kontrolą ruchu (apraxia, dyspraxia).
To oznacza, że mogą:

  • wiedzieć, co chcą powiedzieć,
  • ale nie być w stanie zainicjować lub zakończyć ruchu ręką w odpowiednim miejscu (np. na konkretnej literze).

Dlatego osoba wspierająca pomaga w utrzymaniu rytmu, postawy lub kierunku ruchu.

Czekamy na badania naukowe, które potwierdzą skuteczność tych metod. Póki ich nie ma możemy opierać się na świadectwie użytkowników. Poruszające wypowiedzi zawiera film Spellers, można je znaleźć także na profilu FB Polscy Spellersi

Polscy Spellersi na FB

Sprawdź także:

Wpisy na temat spellersów:

Wpisy na temat AAC: